Όλοι οι άνθρωποι στη ζωή μας έχουμε ζήσει αντίξοα γεγονότα τα οποία ξεπερνάμε αξιοποιώντας τις διάφορες δυνατότητές μας. Συνήθως λοιπόν προσπαθούμε να βρούμε λύσεις βασισμένες στην εμπειρία και τις γνώσεις μας, ζητάμε συναισθηματική υποστήριξη από το δίκτυο μας, κάνουμε ανακουφιστικές σκέψεις που μας βοηθούν να κατανοήσουμε το τί συνέβη.
Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως, μπορεί να έρθουμε αντιμέτωποι με υπερβολικά επώδυνα εώς ακραία γεγονότα (π.χ. σωματική/σεξουαλική κακοποίηση, ατύχημα, επίθεση, φυσική καταστροφή, πολλαπλά χειρουργεία).
Τα γεγονότα καθαυτά δεν μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε τραυματικά, ούτε μπορούμε να ορίσουμε μία κατηγορία γεγoνότων που προκαλούν ψυχολογικά τραύματα. Αυτό συμβαίνει διότι αρκετές φορές οι άνθρωποι από μόνοι τους κατορθώνουν να τα ξεπεράσουν πιο επώδυνα γεγονότα χωρίς να εκδηλώσουν ψυχολογικά συμπτώματα ή άλλες φορές βιώνουν κάτι ως τραυματικό και ας μην φαίνεται «αντικειμενικά» υπερβολικά στρεσογόνο . Χαρακτηρίζουμε δηλαδή τραυματικές εμπειρίες τα γεγονότα που έχουν βιωθεί εξατομικευμένα ως τραυματικά.
Όταν βιώνουμε ενα υποκειμενικά τραυματικό γεγονός ερχόμαστε αντιμέτωποι με εναν κίνδυνο τόσο μεγάλο που ο οργανισμός μας δεν έχει τον έλεγχο της κατάστασης και δεν μπορεί να αντιδράσει με φυγή ή πάλη (fly/fight) και αντιδρά με την εσωτερική φυγή , «το πάγωμα» (freeze) και τον κατακερματισμό της εμπειρίας (fragment). Σε αυτήν την περίπτωση οι αντιδράσεις που θα ήταν φυσιολογικές όπως το κλάμμα μπορεί να «παγώσουν» μεχρις ότου ο οργανισμός να αισθανθεί ασφαλής.
Ο κατακερματισμός της εμπειρίας σημαίνει ότι η ανάμνηση του γεγονότος μπορεί να παρομοιαστεί με τα κομμάτια ενός σπασμένου καθρέφτη που εκτοξεύονται σε διαφορετικά σημεία. Τα στοιχεία του γεγονότος όπως εικόνες, ήχοι, μυρωδιές, συναισθήματα είναι διαφορετικά κομμάτια ενός καθρέφτη που δεν συναρμολογείται και συνεπώς δεν μπορούμε να ανακαλέσουμε ολοκληρωμένη την εμπειρία.
Από νευροφυσιολογικής οπτικής αυτό συμβαίνει διότι κατά το τραυματικό γεγονός ο ιππόκαμπος που είναι υπεύθυνος για την ψυχρή αρχειοθέτηση των γεγονότων της ζωής μας υπολειτουργεί. Παράλληλα, η αμυγδαλή η οποία είναι υπεύθυνη για αποθήκευση των αρνητικών και στρεσσογόνων γεγονότων προκειμένου να κρατάει τον οργανισμό σε εγρήγορση σε περίπτωση πιθανού κινδύνου υπερλειτουργεί.
Κατά συνέπεια, ένα ερέθισμα που συνδέεται με κάποιο κομμάτι του καθρέφτη (κάποια εικόνα, ένας συγκεκριμένος δρόμος, ένας ήχος) μπορεί να επαναφέρει όλα τα συναισθήματα (τρόμος, δυσφορία) και τις σωματικές αντιδράσεις (ταχυπαλμία, εφίδρωση) που βιώσαμε στη συνθήκη του κινδύνου.
Τα συμπτώματα που εκδηλώνουμε μετά από ένα τραυματικό γεγονός (υπερδιέγερση, αποφυγή, αποσύνδεση) αποτελούν τη φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού ο οποίος προσπαθεί να διατηρήσει την ισορροπία του στα μη φυσιολογικά γεγονότα που έζησε! Ωστόσο, αν τα συμπτώματα διατηρούνται για αρκετό χρονικό διάστημα αφού το άτομο είναι ασφαλές επηρεάζουν αρνητικά την καθημερινότητά του (εφιάλτες, σωματικοί πόνουι, αϋπνίες, flashbacks, δυσκολία στη συγκέντρωση) και πιθανό να έχουν επιπτώσεις στην προσωπικότητά του (μειωμένο ενδιαφέρον για τη ζωή, ανηδονία, μόνιμος φόβος , αίσθηση κενού ή απελπισίας) και τις σχέσεις του (εκρήξεις θυμού, απόσυρση).
Σε αυτήν την περίπτωση αλλά και σε περίπτωση που κάποιος ενδιαφέρεται να επεξεργασθεί περαιτέρω κάποια τραυματική εμπειρία μπορεί να απευθυνθεί σε ψυχολόγο εκπαιδευμένο σε μοντέλο τραυματοθεραπείας.
Η μέθοδος EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) εισήχθη στην ψυχοθεραπεία μέσα από τις μελέτες της Frrancine Shapiro. Έχει ως στόχο από τη μία την ενίσχυση των αποθεμάτων, δυνατοτήτων και ικανοτήτων του ατόμου να ξεπερνά τα τραύματα και να ενδυναμώνεται και από την άλλη έχει ως βασικό σκοπό την επεξεργασία των τραυματικών εμπειριών μέσα από ένα πρωτόκολλο 8 βημάτων.
Περιλαμβάνει 3 φάσεις: (α)την σταθεροποίηση (δημιουργία θεραπευτικής σχέσης και εγκαθίδρυση της ασφάλειας στο «εδώ και τώρα»), (β) την επεξεργασία (επικέντρωση στις εικόνες-στόχους μέ παράλληλη εφαρμογή διεστιακών ερεθισμάτων με στόχο την λειτουργική αφομοίωση της εμπειρίας) και τέλος (γ) την προσαρμογή (επανεκτίμηση και ανανοηματοδότηση της εμπειρίας).
Η φιλοσοφία που διακατέχει την μέθοδο EMDR είναι σαφώς ανθρωποκεντρική και εμπεριέχει στοιχεία της γνωσιακής προσέγγισης (πεποιθήσεις) , της ψυχαναλυτικής προσέγγγισης (ελεύθεροι συνειρμοί), ενώ σχετίζεται με αρχές της συστημικής προσέγγισης (εστίαση στα αποθέματα).
Η αποτελεσματικότητα της μεθόδου στην θεραπεία ψυχολογικών τραυμάτων έχει καταγραφεί σε διεθνείς έρευνες (American Psychiatry Association, International Society of Traumatic Stress Studies, British Department of Health κ.α.). Στην Ευρώπη κάθε χρόνο διεξάγεται το Ευρωπαϊκό Συνέδριο EMDR, ενώ περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη μέθοδο του EMDR στην Ελλάδα μπορείτε να βρείτε στην EMDR Hellas.